Son zamanların en çok tartışılan dijital konularından biri olan NFT dünyası ile ilgili bilmeniz gereken temel şeyleri bu yazımızda bulabilirsiniz.
Yapay zeka, arttırılmış gerçeklik, blokchain, kripto paralar, metaverse, Web 3.0 derken hayatımıza her geçen gün yeni bir teknolojik kavram girmeye devam ediyor. Bu yeni teknolojiler, değişme hızından dolayı takip edilmeyi ve dolayısıyla hakkında bilgi sahibi olmayı da oldukça zor hale getiriyor. Bu yazımızda ise blokchain (blok zinciri) teknolojisiyle birlikte hayatımıza girmeye başlayan ve son zamanların en tartışılan konularından biri olan NFT (Non-Fungible Token) kavramını anlatmaya çalışacağız.
NFT (Non-Fungible Token) nedir?
NFT (Non-Fungible Token); Blokchain (blok zinciri) üzerinde tutulan, benzersiz ve alım-satımı (ticareti) yapılabilen bir tür veri birimidir.
Açılımındaki “Non-Fungible Token” ifadesini, hem İngilizce olması hem de günlük hayatta çok karşılaşmadığımız sözcüklerden oluşması sebebiyle biraz daha açarak örnekler üzerinden anlatalım.
Artık günümüzde herkesin aşina olduğu Bitcoin, Ethereum gibi kripto paralar veya Dolar, Euro, Türk Lirası gibi para birimleri “Fungible” kategorisine girerler. Yani değiştirilebilir ve benzersiz olmayan birimlerdir. Örneğin 100 TL’lik bir banknotu başka bir 100 TL’lik bir banknot ile değiştirdiğinizde bu bir fark yaratmayacaktır. Aynı şey BTC, ETH gibi kripto paralar için de geçerlidir. Bunların hepsi değiştirilebilir ve benzersiz olmayan; kısaca “Fungible” birimlerdir.
NFT’ler ise “Non-Fungible” kategorisine girerler. Yani benzersizdirler. Birer sanat eseri gibi düşünebilirsiniz. Örneğin Leonardo Da Vinci’nin Mona Lisa tablosu, yerine başka bir şey konulamayan benzersiz bir sanat eseridir. Sadece bir tane vardır. Kopyaları yapılabilir, ancak bu kopyalar orijinal tablonun benzersizlik özelliğini kaybettirmez.
NFT’ler birçok varlığı kapsayabilir. Bunlar tasarım, fotoğraf, müzik, resimli oyun kartları olabileceği gibi; Decentraland, The Sandbox gibi metaverse temelli oyunlarda kullanilebilecek eşyalar (item’lar) ya da bu tür metaverse evrenlerinde satın alınabilen arsalar da olabilir.
NFT’nin kısa tarihi: Kim buldu? Ne zaman ortaya çıktı?
Bilinen ilk NFT, Mayıs 2014’te Kevin McCoy and Anil Dash tarafından oluşturulan video içerikli “Quantum” isimli bir NFT’dir. Bu NFT, benzersiz yapısı ve kendine has meta verisiyle Namecoin blok zincirine kayıt edilmiş ve 4 dolara satılmıştır. Ancak o dönemde bu teknoloji “NFT” adıyla değil “monegraphs” (monetized graphics) adıyla tanımlanmıştı.
2015’te -Ethereum blok zincirinin duyurulmasından 3 ay sonra- Londra’da düzenlenen Ethereum’un ilk konferansı DEVCON 1’de ilk NFT projesi “Etheria” duyurulmuştur. Ancak Etheria projesi kapsamında oluşturulan NFT’ler 5 yıl boyunca satılmamıştır. (NFT’lerin gündeme gelmeye başlamasından hemen sonra -tam olarak 13 Mart 2021 tarihinde- 24 saat içerisinde Etheria projesine ait tüm NFT’ler 1.4 milyon dolara satılmıştır.)
“NFT” kavramının somutlaşması ise 2017’de ETH-721 standardının duyurulmasıyla olmuştur. Aynı tarihlerde Curio Cards, CryptoPunks ve Rare Pepe gibi yeni NFT projelerinin de hayata geçirilmesi ve sonrasında CryptoKitties gibi online oyunların sektöre girmesiyle NFT’ler değerli birer varlık olarak tanınmaya başlamış ve bilinirliği artmıştı. Bored Ape Yacht Club, Mutant Ape Yacht Club, Azuki, Karafuru gibi NFT projeleri ise son zamanların en değerli NFT projeleri olarak biliniyor.
NFT’lerin alım-satımı nasıl yapılır? Nasıl NFT oluşturulur?
NFT’lerin popüler hale gelmesiyle birlikte NFT ticaretinin yapılabileceği pazar yerleri de (marketplace) sektördeki yerlerini almaya başladı. Günümüzde popüler olan NFT pazar yerleri arasında OpenSea, Rarible, SuperRare, Foundation.app gibi platformlar yer alıyor. Tabi bu platformlar sadece bunlarla sınırlı olmadığı gibi sayıları da her geçen gün artıyor.
Peki NFT nasıl satın alınır veya satılır? Yahut bir NFT nasıl oluşturup pazar yerinde satışa sunulur? NFT ticareti için her platformun kendine özgü bir alım-satım süreci olsa da temel yönleriyle ele almaya çalışalım.
Öncelikle NFT’nin de bir “token” olduğunu (adı üstünde “Non-Fungibe Token”) unutmamak gerekiyor. Dolayısıyla bir NFT varlığını barındırmak için bir kripto cüzdanına sahip olmanız şart. Bunun için de birçok alternatif mevcut. MetaMask, Trust Wallet, Coinbase Wallet gibi cüzdanlar bunlardan bazıları.
NFT Mint ve List işlemleri nedir?
NFT Minting ya da mint işlemi: Eserinizi blok zincirine işlemektir. Yani varlığınızı NFT’ye dönüştürme işlemidir.
NFT Listing ya da list işlemi: NFT’lerinizin satış veya açık arttırma koşullarını belirledikten sonra akıllı kontrat oluşturmak ve bunu yine blok zincir üzerine kaydetmektir.
NOT: Minting ve listing işlemleri birbirinden farklı işlemler olduğu için bunların maliyetleri de birbirinden farklıdır.
NFT’yi oluşturmak (mint etmek) için yapmanız gereken şey oldukça basit. Öncelikle NFT’ye dönüştürebileceğiniz bir varlığa sahip olmanız (tasarım, fotoğraf, müzik vs) gerekiyor. Ardından OpenSea gibi pazar yeri platformlarında hesap açıp, cüzdanınızı bu platformlara bağlamanız gerekiyor. Daha sonra ise NFT’niz ile ilgili isim, açıklama, koleksiyon, blokchain gibi bilgileri girip NFT’nizi bu platforma yükleyebilirsiniz.
Burada önemli noktalardan biri NFT’yi hangi blokchain teknolojisi üzerinde oluşturacağınızdır. Örneğin OpenSea platformunda şu anda Ethereum ve Polygon olmak üzere iki farklı blok zinciri desteği vardır. Her ikisinin de artı ve eksi yönleri bulunduğunu söylemek gerekiyor.
Ethereum daha güvenlidir, ancak “gas-fee” denilen işlem ücreti oldukça yüksektir (alım-satım veya NFT oluşturma gibi işlemlerde ETH cinsinden gas-fee ücreti alınır). Polygon blok zincirinde ise gas-fee ücreti yoktur ve Ethereum’dan daha hızlı çalışır; ancak Ethereum kadar güvenli bir altyapısı yoktur. Dolayısıyla OpenSea örneğinde bu iki blok zincirinden birini seçmek tamamen tercihinize kalmıştır. Ancak söz konusu güvenlik olduğunda, önemli bir varlığınızı NFT’ye dönüştürürken Ethereum blok zincirini kullanmak isteyebilirsiniz. Bu da Ethereum üzerindeki NFT’nizin değerini arttıracaktır.
Twitter’ın altıgen profil fotoğrafları
Söz konusu blok zinciri seçimine gelmişken burada bir parantez açalım. Bu parantez ise NFT muhabbetinin en fazla döndüğü platformlardan biri olan Twitter ile ilgili.
Son zamanlarda Twitter’da altıgen şeklinde profil fotoğrafı olan hesaplara denk gelmiş olabilirsiniz. Bu durum Twitter’in profil fotoğraflarına getirdiği NFT entegrasyonundan kaynaklanmaktadır. Yani artık sahip olduğunuz bir NFT’yi Twitter’da profil fotoğrafı olarak kullanabilirsiniz. Böylece profil fotoğrafınız altıgen şeklinde görünmeye başlar ve ilgili NFT’nin size ait olduğunu kanıtlarla göstermiş olursunuz (ilgili fotoğrafa tıklandığında NFT kayıtlarının detayları bulunmaktadır).
Ancak Twitter’da bunu yapabilmek için birkaç şart bulunuyor. Birincisi Twitter’in yeni duyurduğu ücretli Twitter Blue hizmetine abone olmanız; ikincisi ise sahip olduğunuz ve altıgen profil fotoğrafı yapmak istediğiniz NFT’nin Ethereum blok zincirinde olmasıdır. NFT oluşturma aşamasında blok zinciri seçimini yaparken bunu da göz önünde bulundurabilirsiniz.
Tabi bu özelliklerin henüz yeni olduğunu ve gerekliliklerin ilerleyen günlerde değişebileceğini de unutmamak gerekiyor.
Size ait olan bir NFT’yi satmak veya size ait olmayan bir NFT’yi satın almak isterseniz de yapmanız gerekenler yine oldukça basit.
NFT satışı yapmak için; NFT’nin satış fiyatını, satış türünü (açık arttırma mı, sabit fiyat mı), açık arttırma ise satış süresini belirlemeniz gerekiyor. Eğer NFT’nin üreticisi sizseniz (yani NFT’yi ilk olarak siz mint ettiyseniz) sizden sonraki satışlar için komisyon alabilirsiniz. Yani sizin mint etmiş olduğunuz bir NFT’yi başkası satın aldıktan sonra o kişi tekrar satarsa veya sattığı kişiler de bu NFT’yi tekrar satarsa, siz her satış başına belli bir komisyon alabiliyorsunuz. Bu işlemleri bitirdikten sonra işlemi cüzdanınız ile onaylayıp satış işlemini tamamlayabilirsiniz.
NFT satın almak içinse; eğer sabit fiyat ise doğrudan satın alabilir, açık arttırma ise istediğiniz miktarlarda teklifte bulunabilirsiniz. Ardından yine cüzdanınız ile onaylama işlemini yaptıktan sonra satın alma işlemini tamamlayabilirsiniz. Bu işlemlerdeki aşamaların hemen hemen hepsi tüm pazar yeri platformları için geçerlidir.
Ücretsiz NFT kazanmak mümkün mü?
Peki NFT’ye dönüştürebileceğiniz bir eser (resim, müzik, fotoğraf vs) için becerinizin olmadığı yahut bir NFT’yi satın alacak paranız olmadığı durumda ne yapabilirsiniz? Esasen pazar yerlerine göz gezdirirseniz her bütçeye uygun NFT’ler bulabilirsiniz. Ancak yine de “ben bedava NFT’nin peşine düşeceğim” derseniz, o zaman Twitter ve Discord gibi NFT muhabbetinin yoğun olarak döndüğü platformlarda yerinizi alabilir; bu platformlardaki NFT topluluklarına dahil olabilirsiniz.
Twitter veya Discord gibi platformlardaki bu tür NFT topluluklarına göz atarsanız, birçok NFT çekilişi yapıldığını, çeşitli NFT hediyeleri verildiğini görebilirsiniz. Dilerseniz yeni başlamış bir NFT projesini yakın takibe alabilir, etkileşime geçebilir; daha sonradan değerlenebileceğini düşündüğünüz bir NFT projesinin beyaz listesine (White List / WL) girmek ve mint işlemini yaparak indirimli fiyattan NFT almak için çalışmalara başlayabilirsiniz.
NFT’leri kimler satın alıyor?
Aslında bu sorunun basit ve tek bir cevabı var: İsteyen herkes. Günümüzde haberlerde gösterildiği gibi NFT’lerin sadece zenginlerin alabileceği bir ürün olmadığını belirtmek gerekiyor. Nasıl ki günümüzde 10 dolara bir tablo bulabildiğiniz gibi 100 milyon dolara da bir tablo bulabiliyorsanız, NFT’ler için de aynı şey geçerlidir. Tabi ki yüksek fiyatlardan NFT satın alan kişilerin ünlü olması haberin değerini katlıyor ve bu da NFT’lerin daha fazla iştah kabartmasına sebep oluyor.
Örneğin dünyaca ünlü futbol oyuncusu Neymar, Bored Ape Yacht Club isimli popüler NFT projesine ait bir NFT’yi yaklaşık 1.1 milyon dolara satın aldı ve bunu da bir tweet ile paylaştı.
Paris Hilton da NFT dünyasına giren ünlülerden:
Tabi NFT satın alan ünlüler kervanı bu isimlerle sınırlı değil. Eminem, Lionel Messi, Paris Hilton, Justin Bieber, Shaquille O’Neal, Serena Williams, Lindsay Lohan, Grimes, Snoop Dogg, Ellen DeGeneres, Shawn Mendes, Kate Moss, Cara Delevingne, Emily Ratajkowski gibi ünlü isimler de NFT dünyasına girmiş durumdalar.
Sadece bireysel olarak ünlüler değil, şirket ve kuruluşlar da NFT işine girmiş durumda. Nike, Coca Cola, NBA, Pizza Hut, Pringles, WWF daha nice şirket ve kuruluş ise bunlardan bazıları.
