İran İslam Cumhuriyeti’nin kılık ve kıyafet kuralları gereğince kadınların kamuya açık alanlarda başörtüsü takmaları zorunlu. Üstelik bunu yapmaları da yetmiyor, başörtüsünü “doğru bir şekilde” yani yönetmelikte belirtildiği gibi bağlamaları gerekiyor. Yanlış takanlara veya takmayanlara ise hükümete bağlı ahlak polisleri uyarıda bulunuyorlar. Ancak şimdi İran’ın bu konudaki yeni adımı, yapay zeka tabanlı teknoloji araçlarını kullanmak olacak.
İran kadınları yapay zeka ile izleyecek
İran kılık kıyafet yönetmeliğine uyum sağlamayanları fişlemek için farklı bir yol izlemeye başladı. Geçtiğimiz aylarda İslami Şura Meclisi’ne sunulan ve kısa süre önce kabul edilerek yürürlüğe giren yeni yasayla birlikte artık başörtüsünü düzgün takmayan veya hiç bağlamayan kadınlar yapay zeka aracılığıyla tespit edilecekler.
Hükümet bu sistemi araba kullanan kadınları tespit etmek için de kullanıyordu ancak şimdiye kadar kamuya açık alanlara yaygınlaştırmamıştı. Bundan böyle yapay zeka destekli yüz tanıma sistemleri ile bankalarda, marketlerde, toplu taşıma araçlarında ve benzeri tüm kamusal alanlarda kadınlar 7 gün 24 saat takip edilecek ve kılık kıyafet yönetmeliğine aykırı hareket ettikleri tespit edilirse cezalandırılacaklar.
Edinilen bilgiye göre yüz tanıma sistemine İran vatandaşlarının kimlik bilgilerini içeren veritabanı entegre edilecek. Yapay zeka bu veritabanı ile sokaktaki kadınların yüzlerini karşılaştıracak, yasaya aykırı bir durum tespit ettiğinde aksiyon alınacak.
Başörtüsü takmayana daha ağır ceza
İran yasaları gereği başörtüsünü yanlış takan kadınlara para veya ihtar gibi nispeten hafif cezalar veriliyor. Ancak hiç takmayanlar savcının inisiyatifine göre hapis cezası bile alabiliyorlar.
Geçtiğimiz aylarda genç bir kadın başkent Tahran’daki bir eğlence kulübünde başörtüsüz bir şekilde çekilmiş fotoğrafını sosyal medya hesabında paylaşmış, ardından İran medyası tarafından hedef gösterilmişti. Bunun üzerine mekan kalıcı olarak kapatıldı. Olayla ilgili üç kişi tutuklandı.
İran, 2015’ten beri bu sistemi geliştiriliyor
İran bu sistemi 2015’ten beri geliştiriyor ve oluşturulan ulusal kimlik veritabanı sayesinde hem muhaliflerin hem de kılık kıyafet yönetmeliğine aykırı davrananların yüzü ve diğer biyometrik verileri toplanıyor. Diğer yandan başörtüsü takmayan kadınlar bankalardan, toplu taşımadan ve diğer kamu hizmetlerinden de men edildi.
Mahsa Amani olayı büyük ses getirdi
Eylül ayında 22 yaşındaki Mahsa Amani’nin kılık kıyafet kurallarına aykırı davrandığı gerekçesiyle ahlak polisleri tarafından gözaltına alınıp kötü muameleye maruz kalması sonucu yaşamını yitirmesi dünya genelinde ses getirmişti.
İran’daki kadınlar başörtülerini yakma eylemi ile hükümete ve sisteme tepki gösterirken, dünyanın dört bir yanındaki tanınmış isimler de tepkilerini dile getirmişti. Olaya karışan tahmini 19 bin kişi tutuklanırken, 500’den fazla protestocu da yaşamını yitirdi.
